Begrippen
In de Toolkit Rookvrije Zorg kunt u onderstaande woorden tegenkomen. Hieronder staan deze woorden uitgelegd.
Termen en definities
Best practice
Succesvol gebleken zorgpraktijk die zodanige verbeteringen in de zorg heeft opgeleverd dat deze als voorbeeld dient voor andere praktijken. Een best practice is vaak te danken aan een aantal enthousiaste medewerkers die ook bereid zijn extra tijd en energie in te zetten voor wat zij willen bereiken.
Commitment
Commitment is de bereidheid om met iemand of iets mee te doen. Veranderingsprocessen in een organisatie vragen om ‘commitment’ van de top (bestuurder van een organisatie) en de werkvloer (medewerkers). Om een zorginstelling rookvrij te krijgen, is het noodzakelijk dat het bestuur hierachter staat en zorgt voor genoeg personeel en geld.
Derdehands rook
Met derdehands rook bedoelen we de stoffen die tijdens het roken neerdalen in de omgeving en achterblijven nadat een roker klaar is met roken. Deze stoffen kunnen op een later moment weer in de lucht terecht komen, waarna men deze weer inademt. Iemand kan de stoffen ook via de mond of huid binnenkrijgen door spullen aan te raken die met derdehands rook zijn vervuild.
Eerstelijnszorg
Eerstelijnszorg is zorg waar een patiënt zelf zonder verwijzing naartoe kan gaan. Dit kan een behandeling zijn door de huisarts, tandarts, fysiotherapeut, maatschappelijk werker of wijkverpleegkundige.
E-sigaret (of ‘Vape’)
Een elektronisch apparaat met de vorm en stijl van een traditionele sigaret. De verslavende stof nicotine wordt dan wel gerookt, maar zonder dat de tabak verbrandt. Hierdoor komen er minder schadelijke stoffen vrij. Er zijn veel soorten e-sigaretten en het aantal aanbieders van e-sigaretten neemt nog steeds toe.
Uit de factsheet Elektronische sigaretten – Trimbos-instituut blijkt dat e-sigaretten minder veilig zijn dan experts eerder dachten. Voor de volksgezondheid lijkt het beter om de e-sigaret te ontmoedigen. Uitzondering is de groep rokers bij wie het niet lukt om te stoppen, ook al gebruiken ze hulpmiddelen waarvan bewezen is dat ze werken. Zij kunnen wel voordeel hebben van de e-sigaret.
Evidence based
Dit betekent dat er genoeg bewijs is dat het werkt. Verschillende betrouwbare onderzoeken tonen aan dat een behandeling of tool effect heeft.
Heat-not-burn
Een product waarin tabak verhit wordt, maar niet verbrand. Dit wordt ook wel ‘verhitte tabak’ genoemd.
Meeroken
Meeroken is het inademen van tabaksrook van iemand anders (ook wel passief roken genoemd). Die tabaksrook noemen experts tweedehands rook of omgevingstabaksrook. Deze rook wordt ingeademd door iemand die in een omgeving met tabaksrook is. Meeroken is zeer schadelijk voor de gezondheid.
In de factsheet Meeroken – Trimbos-instituut staat meer informatie over de gevaren van tweedehands rook.
Nicotinevervangende middelen (afkorting: NVM)
Ookwel ‘nicotinevervangers’ of ‘NVM’ genoemd. Er zijn verschillende soorten NVM, zoals pleisters, kauwgom en tabletten. NVM verminderen ontwenningsverschijnselen omdat de nicotine afgebouwd wordt. Dit maakt het stoppen minder zwaar en vergroot daarmee de kans dat het lukt. De stopper krijgt alleen vergoeding voor NVM in combinatie met begeleiding.
Meer informatie over NVM staat op Nicotinevervangers – Ik stop nu (eenvoudige taal voor roker) en Behandeling van tabaksverslaving – Trimbos-instituut (richtlijnen voor zorgverleners).
Passief roken
Passief roken is het inademen van tabaksrook van iemand anders (ook wel meeroken genoemd). Die tabaksrook noemen experts tweedehands rook of omgevingstabaksrook. Deze rook wordt ingeademd door iemand die in een omgeving met tabaksrook is. Meeroken is zeer schadelijk voor de gezondheid.
In de factsheet Meeroken – Trimbos-instituut staat meer informatie over de gevaren van tweedehands rook.
Rookvrij beleid
Steeds meer zorginstellingen worden rookvrij. Dit betekent dat zij stoppen met samenwerken met en investeren in de tabaksindustrie, stoppen met de verkoop van tabak en een rookvrije omgeving creëren. De zorgorganisaties stellen dit vast in een document (ofwel rookvrij beleid) om zo het tabaksgebruik te ontmoedigen bij cliënten/patiënten, bezoekers en medewerkers.
Rookvrij terrein
Een rookvrij terrein is een terrein waar mensen niet mogen roken. Er zijn dan ook geen aparte rookzones of andere uitzonderingen. Medewerkers, bezoekers en patiënten ademen zo geen schadelijke rook in (tweedehands rook).
Rookvrije zorg
Een rookvrije werk- en behandelplek voor cliënten, bezoekers én medewerkers (a.d.h.v. 8 pijlers).
Stakeholders
Mensen die betrokken zijn bij een project, afdeling of organisatie. Zij hebben hier invloed op of hebben er belang bij of last van.
Stoppen met roken (afkorting: SMR)
Het stoppen met het gebruik van tabaksproducten (of verwante producten). Dit kan met of zonder hulp.
Stoppen met roken begeleiding
Coaching, medicijnen en nicotinevervangende middelen om te stoppen met roken. De stopper kan deze ook allemaal gebruiken om van een verslaving af te komen.
Tabaksindustrie
Producenten van rookwaren. Dat zijn telers, tabaksfabrikanten, groothandelaars en importeurs van rookwaren zoals tabaksproducten en e-sigaretten.
Tabaksontmoediging of -preventie
Aanpak om de gezondheid van het land te verbeteren door het verminderen of verbieden van het gebruik van tabak (en andere producten met nicotine). Deze aanpak zorgt er ook voor dat de bevolking minder rook van anderen inademt.
Tabaksproducten
Producten die volledig (zoals nicotine) of gedeeltelijk gemaakt zijn van tabaksbladeren. Deze producten zijn gemaakt om te roken, op te zuigen, op te kauwen of te snuiven.
Tabaksreclame en -promotie
Elke vorm van commerciële communicatie, aanbeveling of goedkeuring van (of namens) de tabaksindustrie.
Tabakssponsoring
Elke vorm van bijdrage aan een evenement, activiteit, onderzoek of persoon van (of namens) de tabaksindustrie.
Tabaksverslaving of -afhankelijkheid
De verschijnselen die ontstaan na herhaald tabaksgebruik, zoals een sterke drang om tabak te gebruiken. Rokers hebben moeite om hun tabaksgebruik onder controle te houden, ook al kennen ze de schadelijke gevolgen. Vaak wordt het tabaksgebruik als belangrijker gezien dan andere activiteiten en verplichtingen. Een tabaksgebruiker heeft vaak steeds meer nodig om het effect van tabak te voelen. Als de persoon stopt met roken ontstaan vaak ontwenningsverschijnselen zoals irritatie, onrust en slecht slapen.
Tweedehands rook
Meeroken is het inademen van tabaksrook van iemand anders (ook wel passief roken genoemd). Die tabaksrook noemen experts tweedehands rook of omgevingstabaksrook. Deze rook wordt ingeademd door iemand die in een omgeving met tabaksrook is. Meeroken is zeer schadelijk voor de gezondheid.
In de factsheet Meeroken – Trimbos-instituut staat meer informatie over de gevaren van tweedehands rook.
Verhitte tabak
Een product waarin tabak verhit wordt, maar niet verbrand. Dit wordt ook wel heat-not-burn genoemd.
Verwante producten
Elk product met nicotine dat het gevoel van roken geeft, maar dan zonder tabaksverbranding (waterpijp, e-sigaretten).
Very Brief Advice (afkorting: VBA)
Een makkelijke en snelle manier om roken onder de aandacht te brengen bij een patiënt/cliënt. Hierbij geeft de professional aan wat de beste manier is om te stoppen met roken.
Bovenstaande begrippen komen voort uit de (Engelstalige) termen en definities van The Global Network for Tobacco Free Healthcare Services, die op hun beurt gebaseerd zijn op het WHO Framework for Convention on Tobacco Control (FCTC) en de FCTC Art 14-richtlijnen.